"Wankel evenwicht"

Zoektocht naar een ideale communicatiestructuur
in het genealogisch berichtenverkeer

versie 5, van 10 december 2000 - de eerste versie dateert van 4 december 2000

inleiding - de groepen nader bekeken - conclusies - voorlopig overzicht van groepen

INLEIDING

De aanleiding tot dit artikel is de toenemende groei van de mogelijkheden om binnen een groep van geïnteresseerden met elkaar te communiceren (nieuwsgroep, mailinglist, e-group, forum, e.d.). En het begrip 'mogelijkheden' slaat in dit geval niet op de  technische mogelijkheden, als wel op de daadwerkelijke groepen waar men in de praktijk uit kan (moet) kiezen. Dat deze situatie zich voordoet was te verwachten. Dat de situatie verder uit zal kristalliseren is een kwestie van tijd. D.m.v. dit artikel hoop ik een grotere bewustwording bij mijzelf en wellicht ook bij anderen te bereiken. Het gaat mij niet om wat goed of wat fout is. Ik weet 'de oplossing' ook nog niet, als die er al is. Ik hoop dat bewustwording kan bijdragen aan het sneller bereiken van de meest optimale situatie.

Er is een duidelijke parallel waar te nemen tussen de ontwikkeling van internetsites en de groepen waarover het hier gaat. Drie jaren geleden droeg ik mijn overtuiging al uit, die ik nog steeds aanhang: specialisatie is nodig op het internet. We hebben eigenlijk niet zoveel aan 24 startpagina's. Beter is het om slechts enkele startpagina's (portals) te hebben en daarnaast een groot aantal gespecialiseerde sites. Het is zo jammer als mensen iets maken wat er al is. De energie kan dan beter worden aangewend voor iets nieuws dat een toevoeging biedt op het internet. Uiteindelijk zorgt dat voor een betere toegankelijkheid (je kan vinden wat je zoekt) en voor een toename van informatie. Vooropgesteld dat de sites goed worden onderhouden (m.n. startpagina's en andere sites met veel links) en kwalitatief goede informatie bieden. In de afgelopen jaren zijn vele gespecialiseerde sites ontstaan. Een wetmatigheid die niet te stoppen is. Het lijkt dat we nu een punt naderen waarop we behoefte zullen gaan krijgen aan een nieuwe 'laag', met sites die een tussenschakel gaan vormen tussen de algemene startpagina's en de gespecialiseerde sites. Ik denk dat we op het terrein van de (interactieve) communicatie een gelijksoortige ontwikkeling doormaken.
Er zal de komende jaren een voortdurende groei blijven als het gaat om vormen en behoeften. In die zin zal er nooit een perfecte vorm van indeling van sites of groepen zijn. Er zijn immers altijd trendsetters, volgers en achterblijvers. Idealiter bereiken we op een zeker moment de meest optimale vorm 'voor dat moment'. En als we dat (h)erkennen is het al weer voorbij en zijn we op weg naar de nieuwe meest optimale vorm. 

Terug naar de groepen die er zijn om met elkaar te communiceren. Enkele jaren geleden bestonden er slechts een paar mogelijkheden voor de genealoog om met anderen te communiceren (buiten het e-mailen, dat hier buiten beschouwing wordt gelaten). Dat waren enkele nieuwsgroepen en mailinglists. Voor de helderheid spreek ik in dit artikel over 'groepen', terwijl ik daarmee allerlei technische vormen samenvoeg. Kenmerk is dat men een gezamenlijk onderwerp heeft, waartoe de groep zich beperkt, of in elk geval zich zou behoren te beperken.
Om eens te bekijken waar we het nu eigenlijk over hebben ben ik enkele uren gericht op zoek gegaan. Ik heb groepen genoteerd die zich richten op de Benelux of een onderdeel daarvan. Niet meegenomen zijn groepen die maar ten dele aan de Benelux zijn gewijd en ook de groepen die zich m.n. richten op geëmigreerde personen uit van oorsprong Benelux-gebieden zijn buiten beschouwing gelaten. Niet in dit kader passend zijn de mailinglist die puur bedoeld zijn om anderen te informeren b.v. via een nieuwsbrief. Ook groepen die zich specifiek richten op genealogische software zijn niet opgenomen. Omdat het zoeken naar groepen op particuliere sites veel lastiger is, heb ik er daar pas een paar van gevonden als 'bijvangst'. Er zijn ook groepen die zich beperken tot het onderzoek naar een bepaalde familie; hiervan heb ik als voorbeelden slechts een selectie opgenomen. Zie onderaan dit artikel voor een overzicht van mijn zoektocht.

Tot mijn grote schrik had ik in korte tijd een lijst van meer dan honderd groepen! Dat er inmiddels een groot aantal waren nam ik wel aan, maar dit aantal was echt een verrassing. Mijn schatting is dat het werkelijke aantal groepen momenteel ergens tussen de 115 en 140 ligt. 

top

DE GROEPEN NADER BEKEKEN

Ik heb niet de pretentie om alle 'in's and out's' van deze materie te kennen, noch deze hier tot in het kleinste detail te kunnen bespreken. Toch wil ik zo systematisch mogelijk een aantal elementen proberen te belichten.

Aantal deelnemers
Een relatief kleine groep deelnemers (her)kent elkaar beter. De meeste mensen hebben nu eenmaal meer over voor iemand die ze kennen dan voor een volledig onbekende. Het onderwerp waarmee de kleine groepen zich bezighouden en waarmee de deelnemers een binding hebben, zal beperkt zijn qua aandachtsgebied. Dat zal er toe leiden dat er vaak onderwerpen aan de orde komen die een groot deel van de deelnemers zal interesseren. De motivatie voor de inhoud en voor aandacht voor de deelnemers zal daarom van nature vrij groot zijn.

Breedte van het onderwerp van de groep
Des te breder het onderwerp zal zijn van de groep, des te vaker de deelnemers berichten voorbij zien komen die hen niet of slechts weinig interesseren. Een zekere 'vermoeidheid' in dit opzicht zal snel kunnen optreden. Daarbij speelt ook de mate waarin de deelnemers 'binnen het kader van het onderwerp van de groep' blijven een cruciale rol. Des te gespecialiseerder een groep is, des te groter de kans dat men allengs ook vragen stelt die eigenlijk niet tot het domein van de groep behoren. Dit wordt versterkt door het feit dat men in deze (meestal kleine) groepen een grote bereidheid heeft om elkaar te helpen, dus ook op terreinen waartoe de groep eigenlijk niet in het leven is geroepen. In principe geldt echter voor elke groep dat 'bij het onderwerp' blijven van belang is voor de effectiviteit van een groep. Zijpaden kunnen eventueel via mail worden bewandeld door de mensen die daaraan behoefte hebben. Het bekijken van enkele groepen leerde mij dat er inderdaad algemene onderzoeksvragen zijn die aan de orde komen en die niet strikt passen in de doelstelling van de groep zoals deze stond geformuleerd. Ook werden (min of meer vanzelfsprekend) voorbeelden gegeven uit en vergelijkingen gemaakt met onderzoek in andere regio's.
Een aspect dat hiermee direct verband houdt is het aantal groepen waarop de actieve genealoog zich moet abonneren, c.q. welke hij/zij allemaal moet volgen. Des te meer groepen ontstaan, des te meer groepen de genealoog moet volgen om ongeveer dezelfde 'opbrengst' te hebben als in de situatie wanneer er slechts een zeer beperkt aantal groepen is. 

Specialisatie-richting
Vrijwel alle groepen bepalen de breedte van het onderwerp voor hun groep aan de hand van een geografische aanduiding. Dat lijkt een logische opdeling, maar ik begin mij af te vragen of dit werkelijk altijd praktisch is. Immers: allerlei onderzoektechnische vragen houden niet op bij de provinciegrens. Families beperken zich lang niet altijd tot een bepaalde streek. Kortom: de groepen gaan daarmee allemaal over de genealogie in brede zijn en behandelen dat als het goed is alleen aan de hand van onderwerpen die binnen hun gebied vallen. Ik verzamel alle personen Schoofs en De Roth in De Nederlanden, relatief weinig voorkomende namen; moet ik dan DUS alle groepen benaderen ...?
Al weet ik niet een mooie verdeling in onderwerpen aan te geven, toch is het voor mijn gevoel een logisch alternatief naast de regionale indeling. Nu kennen we slechts een beperkte hoeveelheid groepen die zich een onderwerp 'hebben toegeëigend' (b.v Hugenoten, emigratie). Elke differentiatie op thema of regio vraagt er wel om, dat alle groepen weten welke andere groepen er zijn. Idealiter zou er in geen enkele groep meer een vraag moeten worden gesteld die past onder een andere groep. 

Modereren
Een moderator heeft de mogelijkheid om het berichten-verkeer te reguleren. Dat heeft natuurlijk voor- en nadelen. Een groot voordeel kan echter zijn, dat deze moderator het berichtenverkeer vrij kan houden van berichten die niet in de groep thuishoren. Daar zit ook meteen het probleem, want dat is in veel gevallen een subjectief gegeven en 'wie is die moderator wel' om dat even voor ons deelnemers te bepalen?
Uit eigen ervaring met een experimenteel forum -dat gedurende een jaar onderdeel uitmaakte van Digitale Bronbewerkingen Nederland en België- weet ik dat er geregeld berichten komen die niet passen in de groep. Ik heb die verwijderd en de desbetreffende inzenders daarvan telkens op de hoogte gebracht. Dat kan zeker in groepen met veel verkeer een aardige klus zijn. Hetzelfde kan gelden voor de andere activiteiten van een beheerder. Bij veel berichtenverkeer moet de moderator of beheerder redelijk wat werk verzetten en dat consequent blijven doen.

Halers en brengers
Zoals met alles in het leven zijn er telkens mensen die wat 'halen' en andere die wat 'brengen'. In een groep is dat niet anders. De 'sociale controle' zal in groepen met een beperkt aantal deelnemers groter zijn dan in groepen met veel deelnemers. Anonimiteit (brede groepen) vergemakkelijkt het leven van de halers en bemoeilijkt dat van de brengers in zekere mate.

Doel van de deelnemer
Dat de deelnemers interesse hebben voor het onderwerp van de groep mag als vaststaand gegeven worden gezien. De wijze waarop men echter gebruik wens te maken van de groep is een tweede. De halers en brengers zijn al onderscheiden, maar er is nog een belangrijk verschil. Elke deelnemer kijkt of een bericht zijn/haar interesse heeft. Stel een bericht (vraag) gaat over een bewijsvoering van een relatie in familie X in de regio Y. De deelnemer kan op diverse elementen 'aanslaan' wat betreft het willen lezen van het bericht c.q. het meedenken met deze vraag. De een ziet familie X en denkt 'geen interesse'; de ander kijkt juist wel want die wil weten wat het bewijsvoeringsprobleem is en is geïnteresseerd in de mogelijke oplossingsstrategieën die worden aangedragen. Weer een ander wordt aangetrokken door de regio waarin het probleem zich afspeelt. Naar mijn idee is juist een meerwaarde van groepen, dat de deelnemer op een nieuw spoor kan worden gezet van oplossingsmethoden, bronnen, instellingen, personen, e.d. die zij/hij als het ware afkijkt van anderen. Dit leerproces is veel algemener dan de indeling in groepen. Immers: ik kan een onderzoeksmethode genoemd in de groep betreffende Bellingwolde wellicht prima gebruiken in Vlaams-Brabant! Dit leerproces wordt bemoeilijkt als er veel groepen zijn. Bovendien wordt met de toename van het aantal groepen de noodzaak om goede titels voor de berichten te maken groter. Immers, alle berichten lezen is onmogelijk, dus zullen velen afgaan op de titel van een bericht om te bepalen of ze dat wel of niet lezen.
Zelf doe ik al meer dan 20 jaren onderzoek. Dat heeft tot gevolg dat ik in veel onderwerpen ben geïnteresseerd en dat de geografische verspreiding van mijn interesse redelijk divers is als ik naar de Benelux kijk. De conseqentie voor mij zou zijn dat ik vrijwel alle berichtenverkeer zou moeten volgen ...

Rol van de oprichter
Vanzelfsprekend zal de oprichter van een groep dit met bepaalde bedoelingen doen. Het onderwerp zal hem/haar na aan het hart liggen. Hopelijk is het een positieve keuze en is het geen sprong uit onvrede. Het (willen) hebben van invloed in/op de groep kan ook een rol spelen, niets menselijks is ons vreemd. Zeker als de oprichter ook modereert. 
Het feit dat in de tijd dat dit artikel wordt gelezen ook een nieuwe groep kan worden gestart, kan leiden tot een ondoordachte start van een groep. 
Het zou een onderzoek waard zijn om meer zicht te krijgen op de redenen waarom iemand een groep start.

Het aantal groepen
Ik durf de uitspraak wel aan, dat we zijn doorgeschoten in het aantal groepen voor de Benelux. Het is fysiek niet eens meer mogelijk een groot deel van de groepen, laat staan alle groepen, te volgen. En dan heb ik het nog niet eens over de dubbelingen die er al geregeld zijn opgetreden. Mijn zoektocht (en enkele aanvullingen in reactie hierop) bracht 116 groepen aan het licht. Zelfs al tellen we de 69 groepen van  Genconnect -werkelijk absurd van één organisatie om dit te willen- niet mee, dan nog hebben we het over 47 groepen in de Benelux ....
Voor 'België algemeen' kan al uit vijf (of zeven) groepen worden gekozen, dat lijkt mij toch waarlijk wat teveel van het goede. Ook nu geldt 'wat voegt een groep toe' als belangrijk criterium. Genconnect heeft in België 44 groepen opgericht, in welk land ik in  totaal 63 groepen heb geteld. In Nederland heeft Genconnect niet drie (zoals in België) maar één groep per provincie gecreëerd; alle Nederlandse Genconnect-groepen komen overigens ook in één groep weer samen (netherlands-l@rootsweb.com). Nederland kent echter ook dubbelingen. Zo zijn er voor diverse provincies twee groepen, die dezelfde doelstelling hebben. Kortom: samenwerking -en daarmee een effectievere inzet van de beschikbare tijd- blijkt zeer moeizaam te verlopen. Uiteindelijk snijden we onszelf in de vingers als deze versnippering door gaat.
Het argument van 'er is vraag naar' als een nieuwe groep wordt gestart is maar ten dele waar. Immers, aanbod lokt altijd een zekere vraag uit, al is het alleen maar omdat de deelnemer bang is dat over zijn interesse-gebied iets aan hem voorbij gaat. Anderzijds moet ook worden geconcludeerd dat één grote groep niet meer beantwoordt aan de behoefte van de genealoog. Zoals wel vaker zal de 'waarheid' wel in het midden liggen. We kunnen rustig achterover leunen en afwachten wat er gaat komen, maar we kunnen er ook voor kiezen om te proberen of we enkele noties kunnen ontwikkelen die ons helpen om betere te kunnen bepalen welk 'wankel evenwicht' het meest optimaal is. Een lastige klus in die 'vrije wereld' van het internet.
Om het zoeken naar de groepen te vergemakkelijken, om dubbelingen te voorkomen en om samenwerking te bevorderen is een site/pagina nodig waarop uitgebreide informatie wordt opgenomen over alle beschikbare groepen. Hierbij is aanvullende informatie gewenst, zodat je vooraf al een aantal kenmerken (onderwerp, aantal deelnemers, archivering en zoekmogelijkheid, etc.) van de groep kan lezen. 

Archivering
Afhankelijk van de techniek die wordt gebruikt kan er beperkt of zeer uitgebreid worden gezocht in het (oude) berichtenverkeer. Met de toename van het aantal groepen wordt dit aspect alleen maar belangrijker. M.n. relatief veel e-groups kennen een gesloten structuur. D.w.z. dat niet-leden van de groep geen toegang hebben tot een archief. Dit lijkt mij een onnodige restrictie. Geïnteresseerden zijn daarmee gedwongen om zich aan te melden als ze het archief willen bekijken (en men ontvangt meteen alle berichten). Bovendien is dat niet erg uitnodigend, want juist het lezen van interessant berichtenverkeer kan aantrekkelijk zijn om je aan te melden bij een groep. Genconnect en Deja.com bieden mogelijkheden om in diverse groepen tegelijkertijd te zoeken, iets wat een voordeel biedt boven groepsvormen à la e-group.

Berichtenverkeer
Er zijn grofweg twee manieren in het berichtenverkeer te onderscheiden:
Allereerst de aloude mailinglist-structuur: elke bericht wordt als mail gestuurd naar alle deelnemers die zich hebben aangemeld. Gevolg: elke deelnemer krijgt alle berichten (en de reacties daar weer op) volledig in zijn mailbox. Het spreekt voor zich dat deze werkwijze lastig kan worden als de groep te groot wordt.
De tweede manier stelt de deelnemers in staat om de berichten op een plek te plaatsen waar deze door de andere deelnemers gelezen kunnen worden. In de basis is dit identiek aan de werkwijze van de oude usenet-groepen: de deelnemer bekijkt de titels en afzenders en kan op basis daarvan bepalen of hij een bericht leest of niet.
Interessant zijn de ervaringsgegevens van Genconnect waaruit blijkt dat er een soort natuurlijke bovengrens is van het aantal email-berichten dat deelnemers willen krijgen. Als dat aantal de grens van ca. 500 per maand overschrijd, blijkt een bepaalde groep deelnemers zich af te melden voor de groep. Interessant zou zijn om te weten hoe het zit met deze grens in web-gebaseerde en usenet-groepen, waarbij de deelnemers alleen de titel en afzender waarnemen en niet de gehele berichtenstroom naar hun computer hoeven te halen.

Marktwerking
Het fenomeen van de marktwerking geldt ook als het gaat om de communicatievormen voor de electronisch actieve genealoog. Je kan de (over)vloed aan groepen zien als een luxe-probleem als het gaat om wegwijs te worden in dit woud van groepen. Groepen die aan een behoefte van een klant(groep) voldoen zullen sterker worden, zij die daaraan niet voldoen zijn of worden zwakker. De 'sterkste' zal overleven, zoals in de natuur. De klant is koning. Sterker nog: met de vele mogelijkheden die er inmiddels zijn, kan elke klant zijn eigen koninkrijkje maken ... 
Toch werken ook andere factoren mee, dat kan niet anders. We zien immers groepen met identieke doelstellingen, waarbij de behoefte van de klant niet meer het enige criterium lijkt te zijn. De vraag is of hier de behoefte van de oprichter van de groep niet een grotere rol speelt dan de (potentiële) klantbehoefte. Overigens zegt dit laatste niets over de kwaliteit van de groep die vervolgens ontstaat. Zelf denk ik dat er te snel wordt overgegaan om een nieuwe groep te starten (al dan niet met hetzelfde onderwerp), terwijl eerst ook geprobeerd kan worden om de bestaande groep te verbeteren. Dat laatste heeft wellicht te maken met het feit dat niemand zich verantwoordelijk voelt voor -de kwaliteit van- een groep, dus wie moet je aanspreken? Hier gaat de vergelijking met bedrijven of organisaties dan ook mank als het gaat om het begrip marktwerking.

top

CONCLUSIES en STANDPUNTEN 

Ik herhaal het nog maar eens voor de duidelijkheid: ik ben gelukkig niet alwetend en ik wil ook niemand voorschrijven wat hij/zij moet doen of laten. Ik geef slechts mijn persoonlijke mening en daarmee ook mijn persoonlijk conclusies en standpunten weer. Inhoudelijke reacties stel ik op prijs. 

• er is duidelijk een behoefte aan meerdere groepen voor het Benelux-gebied; d.w.z. dat er naast de algemene (nieuws)groep voor de Benelux gespecialieerde groepen dienen te zijn
• het starten van een nieuwe groep moet  met de nodige voorzichtigheid geschieden; de vraag wat deze groep toe kan voegen is daarbij van groot belang (dubbeling is uit den boze); de potentiële oprichter moet goed nadenken over de technische vorm die hij/zij voor de groep zal kiezen; de voors en tegens (in brede zin) moeten worden afgewogen
• specialisatie (bepaling van de inhoud, de breedte van de groep) wordt nu als vanzelfsprekend bijna alleen op basis van een geografisch gebied gedaan; het is de vraag of dit altijd de meest zinvolle wijze is, omdat er veel regio-overstijgende vragen zijn; daarom is er zeker wat voor te zeggen om (eveneens) te kiezen voor specialisaties, anders dan geografisch, al moet een onderwerp ook weer niet 'te klein' worden gemaakt
• het berichtenverkeer van een groep moet voor eenieder in te zien en te doorzoeken zijn; idealiter kunnen alle groepen in een keer worden doorzocht
• de deelnemers aan een groep dienen zich zo strikt mogelijk te beperken tot de breedte die voor de groep is vastgesteld; als de groep gemodereerd wordt, is dit mede een taak voor de moderator; vragen/onderwerpen die de (vaak geografische) reikwijdte van de groep overstijgen zouden in een algemenere groep moeten worden gesteld/bediscussieerd; verwijzing naar andere groepen kan de inzichten hierover bij alle groepsleden bevorderen
• gelet op de omvang van het aantal groepen, c.q. het totaal aantal berichten, zouden de deelnemers -en evt. de moderator- in een groep er goed aan doen om alleen logische/passende titels voor hun berichten te gebruiken, op basis waarvan deelnemers -of doorzoekers van het archief- makkelijk(er) kunnen bepalen of de inhoud interessant voor hen is
• er is behoefte aan een goed onderhouden site/pagina waarop álle groepen terug te vinden zijn, inclusief die welke hier niet zijn opgenomen; hierbij zou informatie horen over onderwerp, ledenaantal, postingsfrequentie, archivering en zoekmogelijkheid, ta(a)l(en), etc.; dit zal het zoeken makkelijker maken; bovendien kan men zo beter bepalen wanneer een onderwerp 'off-topic' is in een groep, d.w.z. dat men weet welke onderwerpen wel of niet in een groep thuishoren

top

VOORLOPIG OVERZICHT VAN 116 GROEPEN VOOR DE BENELUX

Niét opgenomen zijn:

• groepen die slechts ten dele gewijd zijn aan (een deel van) de Benelux
• groepen die zich richten op emigranten die van oorsprong uit de Benelux komen
• groepen die zich bezig houden met genealogische software
• groepen die in éénrichtingsverkeer gebruikt worden om te informeren
• groepen die zich alleen richten op een familienaam (onderaan slecht een selectie als voorbeeld, niet meegeteld in het totaal aantal groepen)

-

top