Algemeen Rijksarchief Den Haag, Cornelis Cau, 'Groot-placaetboek, vervattende de placaten, ordonnantien
ende edicten van de Staten Generaal der Verenigde Nederlanden ....[etc]', deel 1 (Den Haag 1655),
kolommen 311-322, bibliotheeksignatuur H 21 D-1.

EEUWICH EDICT VAN KEYSER KAREL in date den 4 October 1540.



Kaerle, by der gratie Godts Roomsch Keyser, altijdt vermeerder 'r Rijcx, Coninck van Germanien, van Castilien, van Leon, van Grenade, van Arragon, van Navarre, van Napels, van Cecillien, van Maillorque, van Sardaine, vande Eylanden Indien, ende vasten Landen der Zee Occeane, &c. Eertz-Hertoge van Oostenrijck, Hertoge van Bourgongien, van Lothier, van Brabandt, van Lemborch, van Luxenborch ende van Gelre, Grave van Vlaenderen, van Arthoys, van Bourgoingnen, Palsgrave van Henegouwe, van Hollant, van Zeelant, van Ferret, van Hagenault, van Namen, ende van Zutphen, Prince van Zwave, Marck-grave des Heylichs Rijcx, Heere van Vrieslandt, van Salins, van Mechelen, vander Stadt, Steden ende Landen van Utrecht, Over-Yssel ende Groeningen, ende Dominateur in Asie ende in Afrijcke. Allen den geenen die desen onsen tegenwoordigen Brief sullen sien, Saluyt. Alsoo Wy tegenwoordelick ghekomen zijn in onse Landen van herwerts-over, om te voorsiene ende ordene stellen dat de selve geregeert ende gegouverneert worden in goede Justitie ende Policie, onder de devotie van onser Moeder der Heyliger Kercke, ende dat om te extirperen de dwalingen ende heresyen, die in eenige plaetses van onse voorschreven Landen verspreyt ende gedivulgeert zijn gheweest, ende oock om te remedieren, ende verhoeden de groote kosten ende lanckheyt van Processen, ende ten eynde dat Justitie in onsen voorschreven Landen loop hebben mach, ende ghelijckelick gheadministreert worde den rijck ende den armen ter welvaart, oorbaer, voorspoet ende ruste van den selven Landen, Wy eenige nieuwe Ordonnantien gemaeckt hebben, bevelende allen onsen Officieren die te doen publiceren ende uyt-roepen, ende seer scherpelijck te bewaren ende onderhouden, onder de peynen, breucken ende amenden daer in begrepen, ende het zy soo dat wy begeerende insghelijcks te versien opte Policie van onsen voorschreven Landen, ende andersins in al 't geene dat Wy bevinden souden dienende ter welvaert ende profijte vanden selven Landen, hebben van nieuws doen doorsien ende visiteren de oude Ordonnantien, ghemaeckt soo by onse Voorfarer als by Ons, ende hebben wy by rijpe declaratie van de rade by advijse van onse seer lieve ende seer beminde Vrouwe ende Sustere, de Coninginne, Douagier van Hongaryen, van Bohemen, &c. voor ons Regente ende Gouvernante in onsen voorschreven Landen van herwaerts-over. Den Ridderen van onse secreten Rade, ende van onser Financien, gheordonneert ende gestatueert, ende uyt onser rechter werentheyt, eygen wille, ende volkomen macht, ordonneren ende statueren voor Edict ende eeuwige Wet by desen, 't gene dat hier nae volcht.

I.
Inden eersten, Wy ende ordonneren, dat onse Ordonnantien die wy tegenwoordelijck ghemaeckt hebben, soo opte extirpatie vande Secten ende heresien, ghereprobeert van onser Moeder der heyliger Kecke, als opte abbreviatie vander Justicie, ende oock onse Ordonnantien lest-mael gepubliceert op 't stuck vander Munte, seer scherpelick onderhouden ende geobserveert sullen worden, na heure forme ende inhouden, ende die Overbrekers van dien gepunieert ende gecorrigeert sonder verdrach, faveur ofte dissimulatie, ende dat tegens hen geprocedeert, sy sommierlicken (die waerheyt vander saecke alleenlicken bekent) sonder figuere van Proces ordinaris. Ende dat onse voorschreven Vrouwe en Suster, ende de Hooft en Luyden van onse secreten ende grooten Raden, en andere Raden Provincialen, sorchvuldich toesicht nemen, te doen straffen ende corrigeren die Bailliuwen, Meyers, Schouten ende Schepenen, ende allen anderen Rechteren, Officieren ende Wethouders die negligent, oft in ghebreecke wesen sullen te procederen, corrigeren ende straffen die voorschreven overbrekers, ofte die gene vertreck maken ofte weygeren sullen te aenwijsen die boeten, amenden ende peynen, begrepen inde voorschreven Ordonnantien, oft die de selve veranderen ofte verminderen sullen. Ordonnerende allen onsen Officieren, ende dien van onse Vassalen, dat sy onse voor-genoemde Sustere die Coninginne, Regente, ende den Hooft ende Luyden van onsen voorschreven secrete Rade, oft den Gouverneur van onsen Landen, adverteren ofte over-schrijven, soo waneer sy-luyden hier inne ghebreck bevinden sullen, opte peyne dat op hen te verhalen, sonder dat syluyden daer nae hen sullen mogen excuseren op vertreck oft weygeringe van den Schepenen of andere Wet-houders.

II.
Ende want in onsen voorsz Landen daghelijcks over komen ende arriveren veel vreemde Koopluyden, ende groot ghetal van Coopmanschappen van alle Quartieren, tot groote nutte, profijte ende welvaren van onsen voorsz Landen, ende die Ondersaten van dien. Wy begeeren dat die voorscheven Coopmanschap heuren loop aldaer vryelicken hebben ende gefavoriseert mach worden, hebben in 't Jaer een-en-dertich laest-leden, gemaeckt seeckere Ordonnantien tegens die Banckeroeten, Schuldenaers ende Fugitiven, die bedriechlicken ende dolose vervoeren ende wech dragen 't gelt ende die Coopmanschap vanden goeden vreemden Coopman, ende andere eerlijcke ende deuchdelijcke Luyden, die rechtvaerdige ignorantie hebben vanden frauden, vanden voorschreven Banckeroeten, Schuldenaers ende Fugitiven, welcke Ordonnantien niet bewaert noch onderhouden en zij geweest als 't wel van noode hadde geweest: Boven dien dat eenige hun vervordert hebben onse voorschreven Ordonnantien te gloseren ende interpreteren, anders dan men behoort, ten voordeele vanden voorsz Banckeroeten ende Fugitijven. Wy willende hier inne versien, hebben gheordonneert ende gestatueert,                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             ordonneren ende statueren dat alle Koop-luyden ende Koop-wijven, ende andere schuldenaers, van wat conditie oft qualiteyt sy zijn, die hen absenteren sullen vanden Plecke van heure residentie sonder betalen, oft vernoegen hen Crediteurs, ende heymelijcken transporteren oft verswijgen sullen heurlieden goeden om de selve te bedriegen, sullen gehouden ende geacht worden voor openbare Dieven, als Straet-Schenders ende Vyanden vander ghemeene welvaert. Ende sulck hebben wy die verklaert ende verklaren, Ordonnerende allen onse Rechteren ende Officieren, die aen te tasten ende apprehenderen, in wat Plaetse dat sy die bevinden, sonder dat de selve sullen mogen gebruycken eenich Privilegie, vryheyt oft liberteyt, hoe dat het zy, Ende nae dat sy die geapprehendeert sullen hebben, dat sy tegens hen procederen sommierlijcken sonder figuer van Processe, Ende dat de Rechters voor de welcke syluyden gheaccuseert oft beticht sullen wesen, indien hen blijcke vande voorschreven vluchte, ende bedriechlick transport oft verswijginge van heure goeden, die condemneren ter doot metter koorde, sonder verdrach, favuer oft dissimulatie, opte peyne dat indien hier inne onse voorschreven Officieren of Rechteren, of die van onse Vassallen bevonden waren negligent, ofte oock weygeringe makende, dat sy-luyden sullen worden ghehouden ende verbonden, ende seer sterckelicken vervolger voor die gheheele Schult vande voorschreven Banckeroeten ende Fugitiven: insgelijcks alle die geene die hen wetens den voornoemden Banckeroeten ende Fugitiven assistentie doen sullen om hen te salveren ende transpoorten heure goeden ende Coopmanschappen, oft beletten sullen hen apprehensie in wat manieren dat het zy, oft die verswijgen ende bewaren, sonder den Rechter vande Plaetse te verklaren, mitsgaders de geene die hen onderwinden ende beleyden sullen de saecken vande voorschreve Banckeroeten ende Fugitiven heuren af wesen by geselschap oft andersints, oft de geene die maecken ende van hen-luyden ontfangen sullen Contracten, Transporten oft Cessien, wesende gesimuleert, oft om meerder somme dan heur rechte schult bedraecht, sullen gehouden ende verbonden wesen te betalen ende voldoen, gheheelijcken alle die schulden vande voorsz Banckeroeten ende Fugitiven, ende daer voor mogen vervolcht werden als de voorsz Banckeroeten ende Fugitiven, ende indien de voor-ghenoemde niet en waren suffisant de voorscheven te betalen ende voldoen: Soo willen wy dat de leecke Luyden ghepugnieert sullen worden met geesselinge, de Geestelijcke Luyden by aenslaen van heure temporelle goeden, ende stellinge van Huys-bewaerders, ten exempele van anderen, oft andersints arbitralicken nae gelegentheyt vander saecke, ende voorts dat de Vrouwen vande Coop-luyden die banckeroete spelen, ende die inde tegenwoordicheyt of wesen van heure Mans haer sullen openbaerlijcken onderwonden hebben metter Coopmanschap in 't verkoopen oft koopen, sullen ghehouden wesen te verantwoorden voor de schulden van heuren voorschrevenen Mans.

III.
Voorts hebben wy verklaert ende verklaren dat alle Contracten ende Appoinctementen, gemaeckt metten voorsz Banckeroeten ende Fugitiven, of heurlieder Procureurs oft Facteurs, 't zy van quijtscheldinge van heurlieder schult, oft een deel van dien, oft van uytstel ende atterminatie, mitsgaders alle Alienatien, Verkoop, Transporten ende Cessien van haren goeden, Rechten ende Actien ghedaen, nae dien syluyden Banckeroeten ende Fugitiven geweest zijn, als prejudiciable der ghemeene welvaert, ende soo verre datse den Schuldenaers prejudicie dragen, sullen wesen nul ende van onweerden, sonder te mogen werden gheconfirmeert by Eede oft anderen solemniteyt, oft by onsen Brieven, Verbiedende allen onsen Rechten te confirmeren, ratificeren oft approberen sulcke Contracten, Appoinctementen, Verkoop, Transpoorten oft Cessien, oft in 't wijsen, daer op aenschou te hebben, sonder dat van noode zy, hier omme te verwerven eenige restitutie van ons oft andere wie dat hy zy.

IIII.
Ende bevelen seer scherpelicken allen onsen Officieren ende Rechters, ende dien van onsen Vassallen te procederen ende doen procedeen tegens de voorsz Banckerouten en Fugitiven, ende die te doen pugnieren ende brengen ter doot mette koorde als boven. Niet-tegenstaende dat sy heure Schuldenaers daer na gheheelijcken voldaen ende vernoecht hadden, opte peyne van provatie van heure Officien, ende correctie arbitrale, indien sy gedochten die voorsz Banckerouten, Fugitiven te conveseren inde Limiten van heurlieder Jurisdictie ende Officie, nae dat sy de voorsz Crediteuren gecontenteer soude hebben.

V.
Ende verbieden allen onsen Vasallen, Officieren, Rechteren, Steden ende Gemeenten ende andere onse Ondersaten, van wat authoriteyt dat sy zijn, eenige Schuldenaers te geven, consenteren oft accorderen vryheyt, liberteyt, salfconduyt, sekerheyt van lijve oft gheleyde, ten achterdeele van heure Crediteuren. Maer bevelen hen dat sy tot allen stonden des versocht ter tijt toe dat sy gestelt sullen hebben goede ende suffisante cautie te Rechte te staen, ende 't gewijsde te voldoen, opte peynen gehouden ende verbonden wesen te betalen de schulden vandien voorsz Banckerouten.

VI.
Item, want veele Coopluyden hen vervorderen heure Huysvrouwen te constitueren groote douwarien ende excessive giften ende gewin op heure goeden, soo om huwelick te doen, als om te salveren heur lieder goeden, by heur-lieder voorschreven Huysvrouwen ende Kinderen, ende daer nae worden bevonden in suffisant te betalen ende contenteren heuren Schuldenaers, ende willen heure Huysvrouwen ende Weduwen gheprefereert, worden voor alle Schuldenaers, tot groot achterdeel vanden loopen vanden Coopmanschap. Wy willen ende ordonneren dat de voorschreven Huysvrouwen, die voortaen huwelijck met Coopluyden contracteren sullen niet en sullen mogen pretenderen, hebben ofte ontfangen eenige douwarie oft ander gewin opte goeden van heure Mans, ofte nemen deel ende porcie inde aquesten, gedaen by de voorschreven Mans oft staende heuren huwelijck, al waer 't soo dat sy ghe-erft oft beleent waren, tot tijdt ende wijlen toe dat alle die Crediteuren van heure voorschreven Mans betaelt ende gecontesteert zijn, ende de welcke wy willen als desen aengaende gheprefereert te worden voor de voorschreven Huysvrouwen ende Weduwen, behouden den selven heur Recht van preferentie sulcks als hen competeert, uyt reden van heure Huwelijcxs gave, by hen in 't Huwelijck ghebracht oft hen ghegheven oft gesuccedeert van heuren Vrienden ende Magen.

VII.
Item, om te verhoeden de schaden, procederende vanden monopolen ende onbehoorlijcke Contracten die vele Coopmans ende Ambachts-luyden maecken ende ghebruycken in onsen Landen van herwaerts-over, ten achterdeele vanden anderen goeden ende rechtveerdige Coopman ende Ambachts-luyden, ende tegens de gemeene welvaert. Soo hebben wy geordonneert ende gestatueert, ordonneren ende statueren dat geene Coopman, Ambachts-man ofte andere hen vervordere te maecken Contract, Pactie ofte Appointement, smaeckende monopole ofte prejudiciable der ghemeene welvaert, ghelijck te koopen alle die Coopmanschap van eender soorten, om die onder hen te bewaren, ende daer nae die te verkoopen tot excessiven prijse ende ander ghelijcke, op die peyne van confiscatie van den Goederen ende Koopmanschap alsoo gekocht, ende boven dien van arbitrale correctien. Verbiedende allen Steden, Gemeynten ende Collegien van Coopluyden, Consulten ende Suppoosten, Lichamen van Ambachten oft Gilden, ende allen anderen te maecken eenige Statuten, Ordonnantien, smakende monopolen oft prejudiciable der gemeyne welvaert, te niete doende ende abolerende alle gelijcke, die hier voortijts gemaeckt zijn gheweest als nul ende van onweerden, niet tegenstaende eenige confirmatie generale, oft speciale hier op verworven, Bevelende den President ende Luyden van onsen Souveraine Hoven ende Raden Provincialen, soo wanneer men voor hen-luyden sal willen produceren oft exhibereren, sulcke Statuten, Ordonnantien ende Edicten, die te verklaren nul ende van onweerden, ende boven desen (by de selve Sententie die sy pronunceren sullen op 't principael Proces, sonder dat van noode zy die hier omme te calangeren oft tegens die selve te doen procederen) arbitralijcken te corrigeren die gene ofte den genen die de voorsz Statuten exhiberen ofte sustineren sullen.

VIII.
Item, want eenige Cooplieden, hanterende ende frequenterende onse voorsz Landen, postponerende hen eere ende salicheyt hen vervorderen om heurlieden giericheyt te voeden, te doen alleenlijcken Coopmanschap met gelde, gevende 't selve op gewin ende excessief fruict, sonder onderscheyt oft distinctie te maecken tusschen interest, 't welck den goeden Coopman gheoorloft ende toe gelaten is, nae 't ghewin dat hy inder redelickheyt soude mogen doen, woeckerye allen Christen Menschen verboden, tot seer groote schade vanden gemeynde welvaert, in sulcker voegen dat sonder daer inne te voorsien by successie van tijde, alle 't stuck vander Coopmanschap bekeert sal worden in woeckerye, 't welck causeren soude 't verlies van Zielen ende enorme prejudicie der gemeene welvaert, sonderlinge den Landen van herwaerts-over, wy willen hier inne voorsien, soo tot salicheyt vanden Zielen, conservatie van onsen heyligen Christen geloove, als om te schouwen de voorsz inconvenienten. Hebben geordonneert ende gestatueert, ordonnerende en statueren by desen, dat geene Coopluyden hantererende ende verkeerende in onse voorsz Landen, niet en sullen mogen gheven gelt op fruict of gewin, hooger dan den Penninck twaelve op 't hondert voor een Jaer, ende daer onder, nae 't ghewin dat sy waerschijnelicken souden mogen doen, employerende 't selve gelt in Coopmanschap. Verklarende alle Contracten ende Obligatien, by de welcke men soude mogen nemen grotere ghewin dan voorsz is voor woeckerye, ende over sulcks nul ende van onwaerden.

IX.
Verbieden oock allen onsen Ondersaten, van wat conditie ofte state sy zijn, hen niet onderwindende met Coopmanschap, ende niet hebbende gheselschap met Coopluyden op gewin oft verlies, te gevene hen gelt den voorschreven Coopluyden om seecker bewint te hebben alle Jare, opte peyne van confiscatie van 't voorschreven gelt, ende boven dien gehouden ende ghebracht te worden openbare Woekeraers, ende over sulcks gestraft ende ghecorrigeert.

X.
Ende alsoo om te verhouden de abuysen, procederende vande diversiteyt vande costumen die men gebruykt in onse Landen, en te voorsien totten inconvenienten dier uyt spruyten, overmits dat men dickwils bevint in een plaetse contrarie costumen, en oock te schouwen de kosten die de partyen doen moeten om de voorsz costumen te doen verifieren. Wy by onse Ordonnantien in 't Jaer een-en-dertich lest-leden bevolen hadden, dat alle de costumen van onsen voorsz Landen van herwaerts-over souden worden ghereduceert, ende by geschrifte gestelt, gheaccordeert ende gheobserveert. 't Welck over al niet gheobserveert, achtervolcht noch gedaen en is geweest. Waer omme begeerende totter voorsz abuysen te versien, ende totter abbreviatie vander Justitie, Wy ordonneren ende statueren dat alle Officieren ende Wethouders vanden Steden, groote ende kleyne, de Bailliuwen, Provoosten ende ander Officieren van alle Quartieren, ende elck van hen respectivilick in 't syne voor heuren Schependommen, Vryheden, Bailliuschappen, Proostien ende Ampten, sullen gehouden wesen ter Rescriptie van onser voorschreve Sustere, binnen den tijde dat sy ordonneren sal haerover te brengen de costumen van elcken quartiere, schriftelijck gheredigeert by goede declaratie, om die te sien ende visiteren, ende met goede ende rype deliberatie van rade, die te decreteren ende ordonneren opte onderhoudenisse van dien, 't ghene dat na recht  ende reden, ende ten meesten oorboir welvaren ende profijt van onsen voorschreven Vasallen ende Ondersaten behooren sal.

XI.
Insgelijcks om te verhouden die questien ende geschillen die dagelijcks rijsen tusschen de Geestelijcke Rechteren ende de onse, ende voorsien tot der schadalisatie daer uyt spruytende, Wy ordonneren ende statueren dat die voorsz Geestelijcke Rechteren niet en sullen mogen ghebruycken van sensueren oft van monitien comminatorie van censueren tegen onsen Officieren ende Weerlijcke Rechteren, ter causen van heuren Officien, maer sullen ghebruycken van requisitie, nae de welcke de Weerlijcke Rechteren (indien sy der selver niet en willen op tempereren) sullen ghehouden wesen te schorsen alle vordere proceduren voorden tijdt van eender Maent, ten eynde dat die voorschreve Geestelijcke Rechteren oft heur Promoteurs ende Officieren mogen tijdt hebben hen te versien, ende verwerven behoorlijcke provisie van Justicie vanden Oversten vande voorsz Weerlijcke Rechteren, ende niet wesen gefrustreert van heure requisitien, opte peyne dat indien daer-en-boven onse voorschreven Officieren continueerden de voorschreven procedueren daer af arbitralijcken gecorrigeert te worden.

XII.
Dat alle giften by Testamente, Legaten, giften by levende Lijve, oft in ghevalle de doot gedaen by minre dan vijf-en-twintich Jaren van onroerlijcke goeden, oft by de welke de onroerlicke goeden souden belast wesen met somme van gelde oft Rente te Lijve oft eeuwelijck, tot profijte van heuren Curateurs, bewaerders oft andere heure Administrateurs, oft van heuren kinderen oft tot profijte van heuren Peters ende Meters, oft van heuren Concubinen, sullen wesen nul ende van onweerden, bevelende allen Rechteren dat alsoo te wijsen.

XIII.
Dal alle Notarissen geadmitteert ende gheapprobeert, sullen ghehouden wesen te maecken goet ende rechtveerdich Register ende Protocolle van alle Contracten, Testamenten ende andere Acten die sy passeren ende ontfangen sullen, ende de selve registreren by ordene dat sy die ontfangen ende gepasseert sullen hebben, Ende in 't eynde van elcke Contract, Testament oft andere Acte reeckenen 't voorsz Register ende 't selve wel bewaren, om daer toe recours te hebbe wanneer dat van noode wesen sal, opte peyne ghepriveert te wesen vanden voorsz staet, ende verklaert inhabil nimmermeer temogen exerceren Officie, ende boven dien arbitralick gecorrigeert.

XIIII.
Ende verbieden den voorsz Notarissen te ontfangen oft passeren eenige Obligatien, gheloften oft Contracten, Alienatien, Testamenten oft lesten wille van Persoonen hen onbekent, ten zy dat de getuygen gestelt inde voorschreve Obligatie ofte andere Acten voorsz, Luyden van eeren, weerdich van gheloove, bekent zijn den voorsz Notarissen, ende dat sy affirmeren dat de Persoonen sulck zijn als sy hen baptiseren ende noemen, ende tot desen eynde sullen de voorgenoemde Notarissen gehouden wesen 't selve te verklaren in heur instrument, seggende inde tegenwoordicheyt van sulcke getuygen die 't geaffirmeert hebben, &c.

XV.
Wy willen oock dat de voorsz Notarissen in hen instrument inschrijven sullen de plaetse vande doimicilie oft woonstede vande Persoonen die eenige Acte voor hen passeren sullen, alles opte peyne van arbitralijcken gecorrigeert te worden.

XVI.
Dat alle salarissen van alle Advocaten, Procureurs, Secretarissen, Medecijns, Chirurgijnen, Apothecarissen, Klercken oft Notarissen, oft oock andere Arbeyders, huere van Dienaers of Dienerissen, mitsgader den prijs van Coopmanschap ten stede gelevert, betalinge van geborchde gelagen sullen moeten geeyscht worden judicielicken binnen twee Jaren vanden dage vanden dienste oft afbeyt gedaen, Coopmanschap gelevert, oft gelagh gheborcht, sonder nae den voorsz tijdt overstreecken zijnde, daer af te mogen doen vervolch met rechte, ten zy dat dat daer af zy Cedulle ofte Brief van Obligatie, uyt krachte vande welcke men sal mogen vervolgen sulcke schulden by na thien Jaren tegens de principale verobligeerde. Maer indien sy van levende ter doot komen, soo sal men gehouden wesen 't voorsz vervolch met rechte te doen tegens de Erfghenamen oock binnen twee Jaren na 't overlijden vanden gheobligeerden, te reeckenen vanden dage dat de Crediteur sal kennisse ghehadt hebben van 't overlijden van sijnen schuldenaer, ende daer nae niet. Maer nae de expiratie vanden voorsz tijdt sulcke schulden sullen geacht worden, behoorlijck gequeten, ende voor de selve en sal men geen actie hebben.

XVII.
Ende want dagelijcks veel inconvenienten ghebeuren in onsen voorsz Landen, overmits de heymelijcke Houwelijcken die gecontractuuert worden tusschen jonge Luyden, sonder advijs, raedt ende consente van Vrienden ende Magen van beyde zijden. Wy aenmerckende dat na dispositie van gheschreven rechte, sulcke Houwelicken niet en cooresponderen tot eerbaerheyt ende goede gehoorsaemheyt, ende ghemeynlick komen tot swaren eynde, Willen, ordonneren ende statueren, dat indien yemandt hem vervoedert te solliciteren oft verleyden eenige jonge Dochter, niet excederende den ouderdom van twintich Jaren, met ghelofte ofte andersints, met haer houwelijck contracteren, oft by feyte contracteren houwelijck sonder consent van Vader ofte Moeder vanden voorsz Dochter, oft vande meeste Vrienden ende Magen, in gevalle sy Vader noch Moeder hadde, ofte vande Wethouders vande Plaetse, dat sulck Man te geenen tijde en sal mogen nemen oft heffen eenige douwarie oft ander gewin, ('t zy uyt krachte van contracte voor 't Houwelijck, van Costume vanden Lande, by Testamente, Gifte, Overdracht, Cessie, oft andersints in wat maniere dat het zy,) op de goeden die de voorsz Dochter sal mogen achter laten, al waer 't dat hy nae 't Houwelijck volbracht zijnde, verkrege consent van Vader ende Moeder vanden voorsz Vrienden of Magen, oft vander Justitie, waer op wy in dit stuck geen reguard en willen ghenomen hebben. Insgelijcks indien eenige Dochter of Vrouwe haer vervordere te contractere huwelick met eenen Sone niet excederende d'ouderdom van vijf-en-twintich Jaren, sonder consent van Vader oft Moeder, oft vanden naesten Vrienden ende Magen, oft van die vander Justitie vander Plecke, sulcke Vrouwe en sal nimmermeer mogen nemen oft lichten eenige douwarie oft andere gewin opte goeden die sulcke Man sal mogen achterlaten, 't zy uyt krachte van contracte van't Houwelijck, van costume vanden Lande, by Testament, Gifte, Overdracht, Cessien, in wat maniere geconsommeert verkregen consent van Vader oft Moeder, vander voorsz Vrienden ende Magen, oft vander Justitie, waer toe wy niet en willen eenich reguard ghenomen te worden. Voorts verbieden wy allen onser Ondersaten niet tegenwoordich te wesen, consenteren oft accorderen sulcke huwelijcken, ghedaen sonder consent vander Justicie, ofte te ontfangen onderhouden oft logeren sulcke gehuwede int heure Huysen, opte peyne van hondert gouden Carolus guldens, oft andere groote peyne arbitrale. Verbieden oock alle Notarissen te ontfangen eenige contract voor 't Houwelijck, oft andere ghelofte om te komen tot sulcke huwelijcken, opte preyne van privatie van heuren staten, ende boven dese arbitralicken ghecorrigeert te worden. Bevelende allen onse Officieren, Fiscalen, te nemen goede toesicht, te doen bewaren ende onderhouden dese Ordonnantie, ende calengeren ende doen puniceren de Overbrekens des selver, sonder faveur oft dissimulatie.

XVIII.
Ende ten eynde dat de ghemeene saecken van onse voorsz Landen mogen wel ende deuchdelijcken geadministreert worden, Wy bevelen ende ordonneren de Commissarissen, die wy alle Jare senden om te vernieuwen de Wetten van onsen voorschreve Landen, midtsgaders allen den genen die last hebben te kiesen off nomineren de Persoonen die in der Wet behooren te zijn, ofte te hebben de administratie vande gemeyne saecken, oft vanden inkomen van onsen Steden oft Gemeynten, te nemen, kiesen ende nomineren op heuren Eedt, de nutste Luyden, ghequalificeert ende bequam, als sy sullen konnen recouvreren, sonder hier inne te useren van onbehoorlijcke gonste, ofte aenschou te nemen op naderheyt oft maechschap. Verbiedende seer scherpelijcken te nemen, kiesen ofte nomineren eenige openbare Overspeelders, oft notoirlijcken gedissameert van andere delicten oft mefusen, oft gesuspecteert van Secten, of die gewoonlick zijn hen drocken te drinken. Ende indien sulcke Luyden inder Wet ghestelt waren, Wy willen ende bevelen dat onse die Coninginne Douagiere van Hongarijen, ende Hooft ende Luyden van onsen secreten Rade, de selve doen schandelijcken destitueren ende priveren van heuren staten, ten exempele van allen anderen, sonder dat sy in toekomende tijden meer inde Wet sullen mogen of hebben administratie vande gemeene saecken.

XIX.
Ontbieden daer omme ende bevelen onsen lieven ende ghetrouwen die Hooft-President ende Luyden van onsen secreten ende grooten Raden, Cancelier ende Luyden van onsen Rade in Brabandt, Gouverneur, President ende Luyden van onsen Rade in Vlaenderen, Gouverneur, President ende Luyden van onsen Rade in Artoys, Hooch-Bailliu, ende die Luyden van onsen Rade te Bergen in Henegouwe, Stadthouder, die eerste ende andere onse Raden in Hollandt, Gouverneur, President ende Luyden van onsen Rade in Namen, Gouverneur van Rijssele, Douay ende Orchies, Stadthouder, President ende Luyden van onsen Raden in Vrieslandt, Over-Yssel, Utrecht ende Groningen, Provoost van Valencijn, Rentmeesters van Bewest ende Beoosterschelt in Zeelandt, Schout van Mechelen, ende allen anderen onsen Rechteren, Officieren, Wethouders ende Ondersaten, dat sy dese onse tegenwoordige Ordonnantie, ende alle die Poincten ende Articulen onderhouden ende observeren, ende die wy wullen onderhouden ende gheobserveert te worden voor Edict en eeuwige Wet, sonder eenige contraventie ofte tegen seggen, Costumen oft Usantien ter contrarien, totten welcken wy uyt onser rechter wetenheyt ende volle macht ghederogeert hebben, ende demogeren by desen. Verbiedende allen onse voorsz Rechteren, Officieren ende Wethouderen aenschou te nemen opte Privilegien, Costumen oft Usantien, by de welcke onse voorsz Ordonnantien in eenigen punct souden worden verachtert oft belet.

Ende op dat van al des voorschreven is, niemant ignorantie en hebben oft pretenderen, so willen wy dat onsen voorsz Gouverneurs, Raden ende Officieren, elck in sijne Jurisdictie ende Bewindt, desen Brief doen kundigen ende uytroepen, ter plaetsen daer men gewoonlijcken is publicatie te doen, procederende tegens Overtreders van onse voorsz Ordonnantien, by vaste executie reële vande peynen hier boven verhaelt. Want ons alsoo ghelieft.

Des t'oorkonden, soo hebben Wy onsen Zegel hier aen doen hangen. Ghegheven in onser Stadt van Brussele, den vierden dach van Octobri, in't Jaer ons Heeren duysent vijf hondert ende veertich, van onsen Keyserrijcke dat een-en-twintichste, ende van onsen Rijcken van Castilien ende anderen, dat vijf-en-twintichste.

Onder stondt gescheven, By den Keyser in sijnen Rade. Ende geteyckent, Verreyken.

© 2001 Herman de Wit, Maarssen
Deze pagina is een onderdeel van de-wit.net